U narodnim nošnjama Balkana, a posebno u srpskoj tradicionalnoj odeći, pojas zauzima posebno mesto. On nije samo praktičan deo garderobe koji učvršćuje odeću, već i snažan simbol koji nosi višestruka značenja – od zaštite i čuvanja zdravlja, do izražavanja statusa, ponosa i pripadnosti.
Praktična funkcija
Pojas u narodnoj nošnji prvenstveno služi da učvrsti i prilagodi odeću telu. U mnogim seljačkim i vojničkim nošnjama pojas je držao košulju i gaće na mestu, sprečavao da se odeća „otvara“ i olakšavao kretanje prilikom rada ili igre. U nekim krajevima bio je dovoljno širok da se u njemu nose sitni predmeti, a često i oružje, nož ili alat.
Zaštitna uloga
Prema narodnom verovanju, pojas čuva vitalnu energiju. Smatralo se da štiti donji deo leđa i stomak od hladnoće i povreda, ali i od „zlih sila“. U pojedinim običajima, vezivanje pojasa imalo je i obredni značaj – mladoženji su ga stavljali kao znak snage, a mladićima je označavao prelazak u zrelo doba.
Estetska i statusna vrednost
Pojas je često bio ukrašen vezom, tkanim šarama ili resema, što je odražavalo bogatstvo i umeće izrade. Boja i način nošenja pojasa mogli su da govore o poreklu, društvenom statusu pa čak i o bračnom stanju nosioca. U nekim krajevima muškarci su nosili duge vunene pojaseve u jarkim bojama, dok su ženski pojasevi bili uži, ali raskošnije ukrašeni.
Pojas u folkloru danas
U folklornim ansamblima pojas je neodvojiv deo scenske nošnje, jer doprinosi autentičnosti izgleda i vernom prikazu izvornog kostima. Osim što oblikuje figuru igrača i daje nošnji skladan izgled, pojas je i simbol časti, snage i pripadnost izajednici koju igrači predstavljaju na sceni.
Bilo da se nosi iz praktičnih razloga ili iz poštovanja prema nasleđu, pojas ostaje jedan od najprepoznatljivijih i najsnažnijih elemenata narodne nošnje – tihi čuvar identiteta koji traje vekovima.